12.- Irukurutzeta

Jatorrizko ganbararen harlosa bakar bat kontserbatzen da, eta bere inguruan harrizko tumulu handi bat ikusten da, bertako basaltoez eginda. Tumularen erdian arpilatze-zulo handi bat dago, eta bere barruan harlosa bakarra ikus daiteke.

Dimentsioak

Tumuluak 19 m-ko diametroa eta 1,8 m-ko altuera du. Arpilatze-zuloak 4 m-ko diametroa eta 0,7 m-ko sakonera du. Ganbarako harlosak 1,6 m-ko luzera, 1,2 m-ko zabalera eta 0,4 m-ko lodiera dauka.

Ikerketa lanak

J. M. Barandiaranek aurkitu zuen 1920an, eta urtebete geroago T. Aranzadik, J. M. Barandiaranek eta E. Egurenek indusi zuten. 2018an J. Tapiak indusi zuen. Egitura eta materialak hainbat ikerketa-lanetan argitaratu dira: Aranzadi, Barandiaran eta Eguren (1922), J. M. Barandiaran (1953), J. Elósegui (1953), Gipuzkoako Karta Arkeologikoak (1982, 1990), J. M. Apellániz (1973).

aurkikuntzak

Indusketetan historiaurreko material batzuk berreskuratu dira, nahiz eta monumentua oso hondatuta eta nahastuta egon. 1921eko indusketan bi suharri zati aurkitu ziren, Frantsesen gerrako eta Aro Modernoko materialekin batera (txanpona, balak). 2019ko indusketan gezi punta bat, arraspa bat, bi suharri printza eta zeramika zati bat aurkitu dira, hauek ere material modernoekin nahastuta. Egitura eta materialak hainbat ikerketa-lanetan argitaratu dira: Aranzadi, Barandiaran eta Eguren (1922), J. M. Barandiaran (1953), J. Elósegui (1953), Gipuzkoako Karta Arkeologikoak (1982, 1990), J. M. Apellániz (1973).

Nabarmentzekoa

Harlosan margotutako grafitti batean, 1878an ehorzketak aurkitu zirela aipatzen da, eta Frantziar txanpona 1793 urtekoa da. Horrek arpilatze-lanen antzinatasuna adierazten du, baina hala eta guztiz ere, frogatu da historiaurreko materialak berreskuratzeko aukerak badaudela oraindik.

Mota: Dolmena
Garaia: Neolitoa-Brontze Aroa (K. a. 4.000-1.500)
Udalerria: Bergara
Kokapena: Irukurutzetako gailurraren ondoan, ipar-Mendebaldera dagoen lepoan.